Άγαλμα Κριτσωτοπούλας

Στην καρδιά του οικισμού της Κριτσάς βρίσκεται το πραγματικό σπίτι της Ροδάνθης, γνωστή και ως Κριτσωτοπούλα, ταυτόσημο με το Λαογραφικό «Μουσείο Κριτσωτοπούλας».

Η Ροδάνθη ήταν η καλόψυχη, στοργική, όμορφη και μορφωμένη μοναχοκόρη του ιερέα της Κριτσάς και ζούσε μαζί με τους γονείς της και τον μικρό της αδελφό. Ο πατέρας της την σπούδαζε στο μοναστήρι της Παναγιάς της Φανερωμένης και σκόπευε να την κάνει δασκάλα για να μορφώσει και τους υπόλοιπους χωριανούς. Για κακή τύχη της Ροδάνθης, την είδε ο Χουρσίτ Αγάς από το Χουμεριάκο, ο πλούσιος και παντοδύναμος Τούρκος διοικητής της περιοχής. Ο Χουρσίτ Αγάς την ερωτεύτηκε και την ζήτησε για γυναίκα του. Μετά την άρνηση των γονιών της, την απήγαγε αφού πρώτα σκότωσε τη μητέρα της. Με τη βία ανάγκασε τη Ροδάνθη να ασπαστεί τον ισλαμισμό και την παντρεύτηκε. Την πρώτη νύχτα του γάμου και πάνω στο νυφικό κρεβάτι η Ροδάνθη έσφαξε τον Χουρσίτ Αγά και κατόπιν ντυμένη άντρας και με το όνομα «Σπανομανώλης» έγινε μέλος της αντάρτικης ομάδας του Οροπεδίου Λασιθίου όπου πολέμησε με ηρωισμό και αυτοθυσία τους Τούρκους. Ο Σπανομανώλης δεν άργησε να πάρει τη φήμη ατρόμητου παλικαριού καθώς σε όλες τις αποστολές και επιχειρήσεις που του ανατέθηκαν διακρινόταν για την ανδρεία του και τη μανία με την οποία σκότωνε τον εχθρό. Η ταυτότητα της Κριτσωτοπούλας παρέμεινε άγνωστη μέχρι τις αρχές του 1823, όταν σε μια μάχη με τους Τουρκοαιγυπτίους του Χασάν πασά, στην τοποθεσία Κουτάραντος, κοντά στην αρχαία πόλη Λατώ, λαβώθηκε και επέστρεψε στην Κριτσά όπου αποκαλύφθηκε η ταυτότητά της και τελικά ξεψύχησε. Η ιστορία της αναδεικνύει την ηρωική μορφή της γυναίκας που αρνήθηκε τις χαρές της ζωής και έγινε η σκληρή εκδικήτρια της τουρκικής τυραννίας στη Κρήτη.

Το ιστορικό χωριό της Κριτσάς κοσμεί ένα άγαλμα εμπνευσμένο από την Κριτσωτοπούλα το οποίο δημιουργήθηκε από τον γλύπτη Nigel Ratcliffe και βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του χωριού, δίπλα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο. Ο πλήρης τίτλος του αγάλματος είναι “The Thread of Life” (“Το Νήμα της Ζωής”). Στην πραγματικότητα απεικονίζει μια εικόνα από το θρύλο της Ροδάνθης, της Κριτσωτοπούλας.

Στην Κριτσά επίσης υπάρχει και άλλο μνημείο στη θέση Κουτάραντος το οποίο φιλοτέχνησε και πάλι ο Nigel Ratcliffe όπου εικονίζεται λαβωμένη η Ροδάνθη στα χέρια ενός πολεμιστή.